Na krajno.pl
Słuchojta co powiem
Ło Kroińskim Grzbiecie
Tutej wom łopowiem
Z Kroińskiego Grzbieta
Ładno łokolyco
Przepiekne widoki
Kozdy sie zachwyco
As mieło se postoć
Na Kroińskim Grzbiecie
Piekniejsego miejsca
Łoj ni ma świecie
(K.D.)
Legenda o Kraińskim Grzbiecie
Witojta ludziska!
Jo mom na imie Gienia, ale na mnie godajo klepajda. Jo nie wiem dlocego, bo jo nie klepe ino wszystko co godom to prowda. Jo wom tu łopowiem jak ten Kroiński Grzbiet powstał i skod un sie wzion. No to słuchojta.
W downych casach, kiedy jesce nie beło tyla górków i pagórecków zeła w Krojnie piekno i zgrabno dzieucha. Miała na imie Lełośka. Kochoł sie w ni chłopok Ignac. Łod samego pocotku młode miały sie ku sobie, ale jego łojce nie dawały im sie zynić, bo Łełośka beła biedno, a uny chciały zeby Ignac wzion se bogatso babe i roz jak Ignac wrócieł do chałupy łod młócenio to matka do niego zagodała:
– My z łojcem widzimy, ze ci sie ta Lełośka podobuje. Dobro z ni dzieucha i ładno, ale biedno, a urody do gorcka nie wstawis.
A łojciec dogadywoł :
– No, ty ześ se powinien wzioś dzieuche z wianem, coby miała chocios krowe i pierzyne, bo cym sie przykryjeta jak zimno przyńdzie i z cego bedzieta zeły jak my pomrzemy. Matka daly godo do chłopoka:
– Jo tobym chciała zebyś se wzion te Maryne Zeleźniokowe, bo una moze mni urodno, ale morgi mo i grubso nis Lełośka, to i dzieciów moze ci narodzić zeby w polu robieły i kroso u nich sporo to i dobze by ci beło.
Downo temu beło przekunanie, ze im dzieucha grubso, tym bogatso i jak duzo słoninom i łojami kroso to łoznoka bogastwa. Ale z tym krosyniem u Zeleźnioków to beło tak. Jednego raza jak matka Ignaca posła do stary Zeleźniokowy na bojki to ta akurot gotowała dziadosko biede, no takie krajanki z kluskami. Jak Zeleźniokowo zoboceła Pierdziochowo, no matke Ignaca to sie przerazieła, bo ni miała cym strowy łokrosić i mrucała sama do siebie:
– Ło matko, co tu robić, przecie ta staro klapa mie po wsi łobniesie, ze u nos bida, bo sie nie krosi, ale tego głośno nie godała ino kozała Pierdziochowy włazić do izby, a cały cos zachodzieła w głowe co tu zrobić zeby sie nie wydało, ze ni mo sloniny, bo przecie miała na wydaniu córke Maryne, a Ignac Pierdziochów sie Zeleźniokowy widzioł na ziecia, bo beł robotny, a jei Maryna próźniokowato i boła sie, ze jak Ignacowa matka zobocy, ze u nich bida to gówno bedzie z zeniacki i Maryna zostanie starom pannom i kto bedzie na próźnioka robieł i wpadła na pomys, a ze cwane babsko beło to i sie to łosukaństwo udoło. Jak jus krajanki sie dogotowywały to staro Zeleźniokowo wziena pogrzebac, rospoleła go pod kuminem, jak sie pogrzebac rozgrzoł do cerwoności to staneła przy kuminie, tełem gorcki zasłonieła, a teł miała spory i wsadzieła pogrzebac we wiadro, co to świniom zimioki gotowała. Jak zaceno skwiercyć, to cało izba beła zaparowano. Matka Ignaca myślała, ze una słoninom krosi i godo do Zeleźniokowy :
– Ło gospodyni coś to za bardzo krosicie. A Zeleźniokowo iłodpowiedziała:
– Jak sie mo to sie krosi.
Łod ty pory ignacowa matka łopowiadała po całym Krojnie jakie to bogate te Zeleźnioki, bo nawet na zwykłym dniu fes kroso. I chciała zeby jei syn sie u Zeleźnioka łozynieł, ale Ignac nie chcioł Maryny ani zodny inny, bo we łbie mioł ino Lełośkę Bercokowe. Beł w ni zaurocony, ale nie umiał sie sprzeciwić łojcom, bo downi na łozenek zgoda łojców beła potrzebno. Łełośka z Ignacem spotykały sie pod lascem co to dzieleł Krojno łod Świety Katazyny, a ziemia tam beła równiutko i płaściutko jak reka.Łełośka cestopytała sie Ignaca cy jo kocho.A un łodpowiadoł, ze kochojo kocho i sie z niom łozyni. Lełośka ni mogła sie tego docekać i łobmyślała co tu zrobić, zeby beły razem. Ignac wymyśleł zeby uciekły. Lełośka sie postukała po cole i godo do niego:
– Coś ty z byka spod. Gdzie ? Przecie z głodu pomrzemy. W lecie to jesce moze by jako przezeł, bo łowoce w sodach i w leście, ale zimom gdzie sie podziejem?
Ignacsie znerwowoł z ty nimocy i wrzosnoł:
– A do diobła z takom robotom. I naros pociemniało, dziń sie w noc zaminieł, a potym znowu dziń nastoł i z lasca wysed chłop z workiem i godo do nich:
– Co wy tu repetujeta na ty równinie. Mota jaki problem, bo jo wos z dala widze na tym płaskim kawałku pola. A Ignac sie pozoleł:
– Chcemy sie łozynić, a ni momy nic zeby jako zyc razem. Ani chałupy, ani pola, ani krowy. A chłop mu łodpowiedzioł zeby lepi nie zawracoł ty dzieuse głowy, bo na niego łod downa dioblyce łoko majo i jus niedługutko zostawi te dzieuche i poleci za innom. Ignac mu łodpowiedzioł zeby gupot nie klepoł, bo un Lełosi nie zostawi,
bo jo kocho. I wtedy zoboceł, ze chłopu spod copki rogi wystajo i ze to jes dioboł. Dioblysko sie zaśmioło i poleciało sie w las. Lełośka sie przestraseła, bo sie boła zeby cego złego z tego nie beło, ale Ignac jo udobruchoł. Na drugi dziń jak łoboje beły na polu, Ignac łoroł, a Lełośka suseła siano, to Ignac zagodoł do dzieuchy:
– A przyjdźze Lełosiu dzisioj wiecórkiem pod las to se pogodowa i Lełośka na to przystała.
Ale matka Łełośki usłysała, ze młode pod las sie zmówieły, a ze córke kochała i nie chciała dlo ni zlego losu, bo ten Ignac nie widzioł sie lełoścyny matce, bo wydawoł sie łosukańcem, ze ino Łełośkę zbałamuci i tyla z tego bedzie, to zamkneła dzieuche w kómorze i ta na schadzke nie dotarła. Ignac cekoł na nio do północka, ale Lełośka beła zamknieto i nie przysła. Jak jus mioł wracać cosik walneło i zaweło. Łobejrzoł sie, a tu z lasca na kuniu wyjechała tako piekno dzieucha. Łocy miała jak dwa krystoły, bieło łod ni takim bloskiem ze as lśnieło. Ignac nie wiedział kim una jes a to beła dioblyca Lacha i ta dziewucha powiedziała do niego:
– A chojdźze do mnie piekny kawalerze i chocios dobry dusek mu podpowiadał zeby nie sed, bo mo Lełośke co sie zynić z niom mo, to Ignac zapumnioł języka w gebie i taki beł tom dzieuchom łocarowany, ze ni móg łoddechu złapać i całe casy ino ło ty dzieuse myśloł i jus nie chcioł sie z Lełośkom zadawać, bo tamta beła ładniejso. Łod ty pory jus tak jes, ze chłopy za ładniejsemi lotajo, chocios majo modre dziewuchy i kobity przy sobie.
Kozdego wiecora Ignac chodzieł pod las i spotykoł sie z tom urodnom pannom. Lełośka ni mogła nicego zrozumić, co sie stało, ze un i jus nie chce i w kawołku posła za nim pod łysicki las, ale to co zoboceła to przesło ludzkie pojecie. Ignac siedzioł koło piekny panny, pieł, jod i teńcowoł. Lełośka siedziała w krzokach, łobok przechodzoły sie dwie dzieuchy i z tego co sie pózni łokozało to beły carownice, Torbula i Grzybula. I jedna godo do drugi:
– Ty wies, ze tego chłopa Ignaca to uwodzi dioblyca Lacha i mo zamiar go porwać do piekła, ale un musi i się łoświodcyć, bo inacy nie do rady.A ta drugo i łodpowiedziała, ze :
– To nie Lacha se go upatrzała, ale dioblyca Wiracha, a Lacha tylko mo za zadanie go przyprowadzić.Teros wieta dlocego chłopoki na ładne dzieuchy godajo lacha i wiracha ? Łod imion tych dioblyc. Jak Lełośka usłysała co godały carownice to uciekła do chałupy. Na drugi dziń posła do Ignaca chocios downi dziewuchy do chłopoków nie chodzieły, nie tak jak teros. Wlazła do izby i godo do niego:
– Zerwij z tom dzieuchom, bo to dioblyca, a nawet dwie, bo jedna cie uwodzi, a drugo ci zaskodzi. A Ignac na to:
– Ty ześ zazdrosno i dlotego tak godos. Jo cie jus nie chce, bo mom ladniejso.
Una go zacena błogać i godać zeby jesce pomyśloł ło tym, bo duse diobłu zaprzedo i zeby sie tak nie spieseł z łoświodcynami, bo jak starsi godajo, ze „Co nogle to po dioble” i zeby sie strzymoł trochu, ale un jak to chłop nie chcioł baby słuchać i powiedzioł:
– Łodcep sie łode mnie i idź w diobły. Lełośka sie znerwowała i powiedziała:
– Uwozoj zebyś ty w diobły nie posed i sie rozbeczała, bo na Ignacu łogromnie i zalezało.Na drugi wiecór posła Lełośka za Ignacem pod las, ale na ty równiuśki ziemi cosik beło nie tak. Jak schodziła łod strony Krojna do lasca pod Świeto Katazyne to i sie zdawało ze idzie z górki. A zeby to sprowdzić to sie wróciela i sła łod Świety Katazyny w strone Krojna to tys i sie zdawalo, ze schodzi z górki, a przecie odwrotnie sła to powinno być pod górkę. To jus działały satańskie stucki, ze tam gdzie beło równo nogle górka sie zrobieła i tak dziwnie ze z jedny i z drugi strony jes z górki. Jak chceta to sprowdźta. No i wysło na to, ze Lełośce sie nie zdawało. Staneła na ty górecce, co nogle wyrosła i patrzy, a Ignac kleknoł przed dioblycom i sie i łoświodco. A dioblyca ino sie zaśmioła i naroz zleciały sie z Łysicy carownice i diobły, zacena grać muzyka, a uny wszystkie zaceny tańcować. Wtedy pojawieła sie drugo dioblyca, Wiracha, złapała Ignaca za łozegle i ciogneła go do piekła. Lełośka doleciała do nich i sie darła, zeby go dioblyce zostawieły w spokoju, bo un ino na chwile zaślep, ale un une kocho.Ta słabo dzieusyna nie dała rady, bo carownice i diobły jo pobieły i zepchały w dolyne. Lełośka uderzeła w płac, a jei łzy zaminieły sie w desc. Ten desc tak loł i loł taki wielki, ze as po Kroiński Przełecy spływoł, bo Przełec Kroińsko lezy pomiedzy zbocem Łysicy a Kraińskim Grzbietem i nogle grzmotneło i z lasca wylecioł kuń. Dioblyce sie zapatrzały na tego kunia, a Lełośka wrzosneła na Ignaca zebywskakiwoł na kuński grzbiet. Ignac wskoceł, a wtencos ta góra zrobieła sie jesce wysso jagby kot grzbiet postawieł. Dioblyce wpadły w przepaś i jus nikto ich nie widzoł, bo gdziesik przepadły i łod ty pory to wzniesinie nazywajo Kroiński Grzbiet. Z tego grzbieta, co łoddzielo Dolyne Wilkosko łod Dolyny Kielecko-Łagoski, jes piekny widok, nigdzie w całym świetokrzyskim nim ma piekniejsego. Ludziska godajo, ze na tym grzbiecie casem widzo jak stoi ta pora zakochańców, Lełośka z Ignacem i patrzo na Łysice i rozglodajo sie po ty piekny łokolycy i sie przytulajo, bo wielko miełoś zawse wygrywo. Na tym wzniesiniu jes tys krzys na kostumencie. Łostatnio zrobiely tam ogromniasty ploc dlo samochodów, ale ławecki to powieczniki ani jedny nie postawieły. Skoda, bo cłowiek by se na taki ławecce klapnoł i pogapieł sie i łocy pieknistościom ucraceł. A i moze by se siodneła jako Lełośka i Ignac z nasych casów, toby im lzy beło. A swojom drogom to paczta jakie te chłopy gupie, ze za ładnemi dzieuchami lotajo, a to rzodko sie zdorzo, ze jak ładno to i modro. Ale to sie nie tycy ino chłopów, bo baby tys cesto do urodników sie podwolajo. Dobrze, ze ten Ignac puknoł sie w łepetyne i w cas sie zmiarkowoł, ze uroda to nie jest nojwazniejse i dobrze, ze Lełośka sie na niego nie łobrazieła i go łod piekielnych moców łodbronieła. Ło jak to błogo, ze łoboje docenieły prowdziwo miełoś, bo zodno uroda i zodne piniodze sceścia nie dadzo. A ze sie z tego wszystkiego tako góra, taki grzbiet zrobieł to jesce lepi, bo widok z niego piekny i łocy moze uciesyć.
No ide jus do chałupy, bo mój chłop z pola zjedzie, nie połopszontane, krowa rycy nie dojono. Jak se mój weźnie na mnie chanaja, to mi do frycówe. No jus ide, bo dostane. Krowa rycy, wymiona i pekno, a jo tu godom z wami.
Katarzyna Dziekańska
